Πρωτομαγιά- Η κελτική γιορτή Beltane

της Ευλαμπίας Τσιρέλη

Το Μπελτέιν είναι μια αρχαία κελτική γιορτή που εορταζόταν στην Ιρλανδία, τη Σκωτία και τη Νήσο Μαν, ενώ παρόμοιες γιορτές λάμβαναν χώρα στην Ουαλία, τη Βρετάνη και την Κορνουάλη. Η λέξη «Μπελτέιν» προέρχεται από την ιρλανδική λέξη «Bealtaine» (ή Beltene, «ζωηρή φωτιά»). Πιθανότατα υπάρχει σχέση με τον γαλατικό θεό Belenos («λαμπερός»).
Το Μπελτέιν βρίσκεται στο μέσον μεταξύ της εαρινής ισημερίας και του θερινού ηλιοστασίου. Από τη στιγμή που το κελτικό ημερολόγιο βασίζεται στoν ηλιακό και στο σεληνιακό κύκλο, ίσως τοποθετείται στην πανσέληνο που είναι ανάμεσα στην εαρινή ισημερία και το θερινό ηλιοστάσιο. Συνήθως εορτάζεται λοιπόν την 1η Μαΐου.

Η γιορτή σηματοδοτούσε το ξεκίνημα του καλοκαιριού για τους βοσκούς, που έβγαζαν τα κοπάδια τους στην ύπαιθρο. Κεντρική δραστηριότητα της γιορτής ήταν το άναμμα υπαίθριων φωτιών στις κορυφές των βουνών και των λόφων, με τελετουργική σημασία. Στην Ιρλανδία, το έθιμο αυτό επιζεί μόνο στην επαρχία του Λίμερικ.

Ένα άλλο έθιμο που επέζησε μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα στην Ιρλανδία, ήταν το κρέμασμα ενός κλαδιού στις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών, το οποίο συνήθως ήταν κλαδί από φλαμουριά ή κράταιγο. Από εκεί προέρχονται ίσως και τα δικά μας στεφάνια από άνθη που συνηθίζουμε να κρεμάμε στις πόρτες την ημέρα της Πρωτομαγιάς, λέγοντας "πιάσαμε τον Μάη!".

Στην ιρλανδική μυθολογία, για τους Τουάθα ντε Ντανάν και τους Μιλέσιανς η αρχή του χρόνου ήταν η γιορτή του Bealtaine, όταν μεγάλες υπαίθριες φωτιές ανήγγειλαν τον ερχομό του καλοκαιριού και την ελπίδα για καλές σοδειές, ευημερία και ευτυχία. Πηγές του 10ου αιώνα αναφέρουν ότι οι δρυΐδες ιερείς άναβαν μικρές φωτιές στις κορυφές των λόφων και οδηγούσαν τα κοπάδια των ζώων του χωριού προς τα εκεί, προκειμένου να εξαγνιστούν από τη φωτιά, ενώ και άνθρωποι πηδούσαν πάνω από τις φωτιές. Το έθιμο αυτό υπάρχει σε πολλές περιοχές του κόσμου ακόμα και μετά την έλευση του Χριστιανισμού. 

Το Μπελτέιν γιορτάζεται ακόμα σε μερικές περιοχές, όπως στο Εδιμβούργο της Σκωτίας, για παράδειγμα, όπου ανάβονται μεγάλες φωτιές στον λόφο Calton. 

Σύμφωνα με τους θρύλους, την ημέρα αυτή το πέπλο μεταξύ των κόσμων είναι λεπτό και διαπερατό, και οι άνθρωποι μπορούν να δουν νεράιδες. Όπως και στη γιορτή των νεκρών, το Halloween (αρχ.Samhain), τα σύνορα μεταξύ του κόσμου των νεκρών και των ζωντανών εξαφανίζονται κι έτσι έρχονται οι νεκροί στον κόσμο μας.

Στις κελτικές αυτές χώρες, οι άνθρωποι, την ημέρα της Πρωτομαγιάς απέφευγαν να κοιμούνται στην ύπαιθρο για να μην τους απαγάγει κάποια νεράιδα. Αυτή η ημέρα ήταν επίσης ύποπτη για… ανταλλαγές μωρών. Πίστευαν δηλαδή ότι οι νεράιδες έκλεβαν τα παιδιά των ανθρώπων, βάζοντας στη θέση τους δικά τους ασθενικά μωρά-νεράιδες για τιμωρία ή παιδιά-νεράιδες με απίστευτη δύναμη και υγεία, ως ανταμοιβή για κάποια καλή πράξη. Για να εμποδίσουν κάτι τέτοιο, άφηναν δίπλα στα παιδιά τους ανοιχτά ψαλίδια, ένα παλτό γυρισμένο μέσα-έξω, ένα ζευγάρι παπούτσια να κοιτούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις, κ.α.

Αγγλικό τραγούδι της Πρωτομαγιάς “Hal An Tow”:

To welcome in the May-o
Summer is a comin' in,
And Winter's gone away-o

Invite us to the Fair-o
We've come to their merry wood
To see the faeries there-o

Επιτρέπεται η ηλεκτρονική αναδημοσίευση μόνο εφόσον αναδημοσιευτεί το πλήρες κείμενο, με ξεκάθαρη απόδοση στη συγγραφέα Ευλαμπία Τσιρέλη,  μαζί με σύνδεσμο στην παρούσα σελίδα. Απαγορεύεται κάθε είδους έντυπη αναδημοσίευση.